Về bài thơ The Hill We Climb, Amanda Gorman
đọc trong Lễ nhậm chức Tổng thống của Joe Biden, ngày 20 tháng Giêng.
Theo thông lệ, lễ nhậm chức Tổng thống 4 năm một lần, thỉnh thoảng đều có mục đọc Thơ. Năm nay, đặc biệt dành cho nhà thơ trẻ Amanda Gorman 22 tuổi, chưa có bằng lái xe, hiện sống tại Los Angeles, California, đọc bài thơ The Hill We Climb, và đã gây nhiều ngạc nhiên, thích thú, phấn kích đối với người Mỹ và cộng đồng thế giới.
Amanda Gorman vừa tốt nghiệp 4 năm Đại học Harvard, được bà mẹ, 1 cô giáo đơn thân là Joan Wicks, khuyến khích Cô viết từ khi còn nhỏ và năm 2017 đã nhận được giải thưởng cũng như được phong là nhà thơ trẻ nhất của quốc gia.
Amanda Gorman có tập The One for Whom Food Is Not Enough,viết khi còn nhỏ(2015). Hiện có 2 tập thơ đang bán rất chạy nhất trên Amazon là The Hill We Climb và Change Sings:A Children Anthem(thơ thiếu nhi).
Nguyên ủy bài Thơ bắt đầu khi Tiến sĩ Jill Biden, hiền thê của Joe Biden, yêu cầu Amanda Gorman gửi một bài thơ để đọc tại lễ nhậm chức vào tháng 12 năm 2020, đóng góp vào chủ đề chung của lễ nhậm chức là "Nước Mỹ đoàn kết". Ngày 30 tháng 12 năm 2020, Cô được thông báo đã được chọn lựa.
Gorman viết từ từ trong mùa đại dịch Covid-19, từ ngày 1.1.2021 cho đến 5 ngày sau, khi chứng kiến cuộc bạo loạn xảy ra tại điện Capitol chiều ngày 06.1 với những xúc động mãnh liệt trào dâng, và viết xong bài Thơ ngay trong đêm đó.
Gorman sử dụng một lượng lớn các ám chỉ, ẩn dụ(metaphors)và ngôn cách trấn an(reassuring aphorisms), cùng lấy 1 số ý tưởng trong nhạc kịch "History Has Its Eyes on You" của Hamilton Lin-Manuel Miranda, diễn ở Broadway năm 2015 và được Hamilton tán thưởng.
Bài thơ dài gồm 723 chữ,17 khổ được viết theo thể thơ tự do(free verse poetry) nhưng điều đó không có nghĩa là nó hoàn toàn không có vần điệu(rhyme) hay nhịp điệu(rhythm). Trên thực tế, bài thơ này được xác định bằng cách xử dụng nhiều vần điệu bởi nội dung và bối cảnh lịch sử của nó.Ví dụ: “shade” và “wade” ở khổ 1 cũng như “beast” và “peace” ở khổ 1 câu cuối và đầu khổ 2, "we, see, be" ở khổ 17 cuối, Ngoài ra còn có bán vận như “trust” và “us” ở khổ thứ 10, cùng các chi tiết về điệp thanh(alliteration)phép đảo ngữ(anaphora)gối câu(enjambment)và ám chỉ(allusion)...Thêm nữa là tính đa nhịp (polyrhythmics) mạnh mẽ của bài Thơ cấu thành nó là một bài thơ có âm hưởng nhạc Rap(Rap poem). Cô còn xử dụng cả body language để diễn tả, điều đó có thể nghe nghe Cô đọc ở đây, rõ ràng và đĩnh đạc.
Amanda Gorman giải thích với báo New York Times rằng, tôi đã viết bài thơ, có tựa đề "The Hill We Climb", vào đêm ngay sau khi những kẻ bạo loạn tràn vào điện Capitol “Trong bài thơ của tôi, tôi sẽ không phủ nhận những gì chúng ta đã thấy trong vài tuần qua và tôi dám khẳng định là vài năm qua. Nhưng điều tôi thực sự khao khát làm trong bài thơ là có thể dùng chữ của mình để hình dung một cách mà đất nước chúng ta vẫn có thể xích lại gần nhau và vẫn có thể hàn gắn, tôi nghĩ rằng nước Mỹ cần phải hòa giải”. Và đây chính là tinh thần nước Mỹ với God will, sự thật và công lý cùng đạo đức công dân, rạch ròi biết được khoảng cách giữa bóng râm(shade) và ánh sáng(bright), sợ hãi(fear) và hy vọng(hope), mà Cô viết trong bài Thơ và đã thụ hưởng được từ nền giáo dục Mỹ.
nhưng có tầm nhìn về tính triết lý chính trị, một tầm nhìn ngoạn mục về nền dân chủ là một khát vọng - một điều của tương lai, dân chủ luôn phải được tôi luyện và đương đầu thử thách đe dọa bởi các thế lực mâu thuẫn, từ đó luôn bị trì hoãn, luôn nằm ngoài tầm với ngay cả trong các xã hội lấy dân chủ làm nguyên tắc điều hành việc nước. Những biến động trong vài năm vừa qua, không phải là một sự đổ vỡ mà là một sự thật tàn nhẫn bất ngờ của lịch sử. Nhưng may mắn thay, chính trị đã làm tròn nghĩa vụ của nó, dân chủ đã vực dậy, đất nước hồi sinh, chúng ta tái thiết, hòa giải, phục hồi trong niềm tin, can đảm và ý chí của chúng ta. Hãy đọc những gì Cô ấy viết, cùng suy gẫm những biến động thực tế vừa qua:
..."We've seen a force that would shatter our nation rather than share it, would destroy our country if it meant delaying democracy.
And this effort very nearly succeeded. But while democracy can be periodically delayed, it can never be permanently defeated.
In this truth, in this faith, we trust. For while we have our eyes on the future, history has its eyes on us."...
Thụy Mân dịch:
..Chúng ta đã thấy một quyền lực có thể làm tan vỡ đất nước này,
thay vì chia sẻ nó.
Sẽ hủy diệt mảnh đất này khi nền dân chủ bị tổn thương.
Và nỗ lực này gần như đã thành công.
Nhưng trong khi nền dân chủ bị trì trệ tạm thời,
nó sẽ không bao giờ có thể bị đánh bại vĩnh viễn.
Sự thật này, đức tin này, ta tin vào,
và khi ta mong ngóng đến tương lai, thì lịch sử vẫn dõi theo từng bước.
Báo chí cùng các nhân vật quan trọng tại Mỹ đã nhận xét hình ảnh Amanda Gorman, một cô gái da đen nhỏ bé ít ai biết đến trước đó, hôm đó như là ngôi sao đột phá, khoảnh khắc tỏa sáng so với các ngôi sao nổi tiếng Lady Gaga, Jennifer Lopez và Garth Brooks ... Amanda Gorman, làm cử tọa phải há hốc miệng như tờ Los Angeles Times, hay đã “phỗng tay trên” chiếm đoạt tinh thần buổi lễ, như 1 tờ báo khác đã viết.
Bài Thơ đọc đúng lúc, hợp thời, đúng nơi, đúng chỗ , với những từ ngữ thích hợp nhất, xuất phát từ tinh thần của Abraham Lincoln và Martin Luther King Jr. Đó là một bài thơ có nhịp độ, được đánh giá rất cao không những cho dịp đặc biệt này, mà nó sẽ còn tồn tại lâu dài, vượt thời gian và không gian sau đó. Và Gorman đã xuất hiện và đọc Thơ như thế, trong tình thế như tiêu đề bài thơ The Hill We Climb là, ngọn đồi ám chỉ Capitol Hill(trụ sở Quốc Hội), chúng ta leo là chúng ta thực thi dân chủ. Nhập đề là câu hỏi When day comes, we ask ourselves ...và kết thúc bài thơ là câu trả lời The new dawn blooms as we free it for there is always light if...thật rõ ràng, chắc chắn và đáng tin cậy.
Trên Twitter, Dre Joanne Liu, cựu lãnh đạo tổ chức Y Sĩ Không Biên Giới, cho rằng bài thơ được đọc trong 5' 43 phút nhưng là truyền cảm nhất trong thời gian dài của buổi lễ.
Cựu Đệ nhất phu nhân Michelle Obama viết rằng “lời Thơ mạnh mẽ và sâu sắc nhắc nhở chúng ta về sức mạnh mà mỗi chúng ta nắm giữ trong việc duy trì nền dân chủ. Hãy tiếp tục tỏa sáng, Amanda! Tôi nóng lòng muốn xem Em làm gì tiếp theo”
Cùng hoàn cảnh như Biden, Gorman đã phải vật lộn với trở ngại về phát âm(nói lắp)trong suốt thời thơ ấu, điều đó khiến thơ ca trở thành cứu cánh của Cô. Theo Cô, chữ nghĩa dồn trong Thơ thay cho tiếng nói, lặng lẽ chất chứa, quảng tải linh hồn thi nhân đến tha nhân, và chuyện đời đâu cũng thế, như chuyện Tái Ông Mất Ngựa ở phương Đông.
Cũng giống như ông Biden, Gorman có mục tiêu dài hạn là tranh cử Tổng thống năm 2036.
Amanda Gorman nói,không thể làm ngơ trước tiến trình dân chủ bất ổn, trì trệ tạo nên những vết nứt thực sự cần được lấp đầy, hố sâu phải được dứt khoát san phẳng và, nước Mỹ phải một lòng thực sự đoàn kết, để hy vọng được điều đó "we, see, be" và đó là nguồn suối tươi mát chảy dài bất tận, chất chứa trong bài thơ Ngọn Đồi Ta Leo của cô và nguồn cảm hứng thụ hưởng bất tận cho tất cả chúng ta, những người yêu Thơ và yêu chuộng tự do, dân chủ trên hành tinh này.
(Bài Thơ này, được dịch qua 11 bản Việt ngữ, tất cả đều hay).
Bài đọc thêm :
Hoang Dung
Viết theo các tài liệu trên internet, dẫn giải trong các insert links (italic words).
