CHUYỆN CẢM ĐỘNG VỀ
NHỮNG NGƯỜI THẦY CỦA VUA CHÚA VIỆT
NHỮNG NGƯỜI THẦY CỦA VUA CHÚA VIỆT
1-Những người thầy cao cả của vua Hàm Nghi
Thầy giáo Nguyễn Doãn Cử, quê Vũ Thư – Thái Bình đỗ cử nhân, được làm giảng
quan của phủ Tôn Nhân, chuyên dạy con em vương hầu nhà Nguyễn. Có lần, cậu bé
Ưng Lịch không thuộc bài, thầy Cử đã phạt đòn thẳng tay, bất chấp trò là dòng
dõi vương tôn. Sau đó thầy cử liền dâng sớ tạ tội, cáo quan về quê cũ.
Nhưng vua Tự Đức chẳng những không quở trách mà còn đưa thêm roi cho thầy và
nói: Khanh quý trẫm vì nể trọng khuôn phép, chứ không phải nể quyền uy nơi
trẫm. Nếu không nghiêm như vậy thì làm sao đào luyện được tài năng, hoàng tộc
sẽ không có người kế nghiệp xứng đáng.
Cậu bé Ưng Lịch bị thầy đánh đòn ấy sau này trở thành vua Hàm Nghi, một ông
vua yêu nước được lưu danh trong sử sách.
Trong các thầy dạy vua Hàm Nghi, người đời cũng nhớ đến thầy Nguyễn Nhuận.
Dù không đỗ cao, ông là một nhà Nho được kính nể không chỉ vì trí tuệ uyên thâm
mà còn cả sự liêm khiết, quang minh. Sau một thời gian mở trường dạy ở quê, ông
được mời vào kinh dạy con cháu hoàng tộc. Trong các học trò của ông có cả Ưng
Lịch, khi đó là một cậu bé ngỗ nghịch ít được chú ý đến.
Sau này Ưng Lịch trở thành vua Hàm Nghi, nhớ công ơn thầy dạy dỗ, muốn phong
cho thầy một chức quan trong triều. Để tạ ơn vua, nghĩ đến quê mình có vùng đất
Tuyên Hóa nghèo khổ lại toàn là núi rừng, dân chúng ít học, thầy Nguyễn Nhuận
đã xin được về Tuyên Hóa nhận chức Tri huyện.
Thời gian cụ làm quan ở huyện này, toàn huyện không có ăn xin ăn mày, không
có trộm cắp, vườn tược nhà nhà thông thương, hoa quả không bị mất trộm, nhà nhà
không phải đóng cửa khi chủ đi vắng…
2.- Vua Lê Hiến Tông và bát canh của người thầy
Lê Hiến Tông (1461 – 1504) là một vị vua thông minh, nhân từ và ôn hoà. Dưới
thời của ông, đất nước vẫn duy trì được sự thái bình, thịnh trị có từ thời vua
cha Lê Thánh Tông.
Sách Đại Nam Nhất Thống Chí đã ghi lại một câu chuyện cảm động về đạo thầy trò
trong một lần vua Lê Hiến Tông về thăm thầy cũ.
Nội dung câu chuyện như sau: Xa giá về đến cổng làng Châu Khê, nhà vua ra
lệnh dừng kiệu và bước xuống đầu đường rẽ vào nhà thầy, vua chọn 2-3 cận thần
cùng một vị quan sở tại tháp tùng vua vào nhà thầy giáo. Vua ôn tồn nói với mọi
người đi theo:
– Hôm nay trẫm về đây là để thăm thầy chứ không phải vi hành, công cán vì
vậy cho phép các khanh về nghỉ ở công quán.
Mọi người bái tạ nhà vua rồi đi vào các quán dịch. Ở đó, các quan địa phương
chuẩn bị chu đáo, có chăng đèn, kết hoa, có bàn trà nước. Nhà vua đi bộ cùng
viên quan trấn và mấy quan hầu cận tiến vào nhà thầy. Không trống phách, không
nhạc nhã, không có tiếng hô dẹp đường. Cụ Thượng thư già cùng các con cháu và
giai nhân mũ áo chỉnh tề ra tận đầu thôn bày hương án nghênh tiếp nhà vua.
Thấy thầy giáo, vua vội vàng đến gần cụ. Theo nghĩa vua tôi, cụ sụp lạy. Nhà
vua hai tay nâng vai thầy lên, ôn tồn:
– Xin lão tiên sinh bình thân để cho đệ tử không bị thất lễ.
Vua nói với những người đang quỳ rạp hai bên đường:
– Cho tất cả các người đứng dậy cùng trẫm về nhà tôn sư!
Vua nhắc lại lời nói với các quân sĩ và với người thân của thầy giáo:
– Hôm nay trẫm đến đây là học trò về thăm thầy, chứ không phải thiên tử đi
kinh lý, nghi lễ ở chốn triều đình dùng vào lúc khác!
Ngôi nhà thầy Nguyễn Bảo giản dị, cổ kính và gọn gàng, đúng với phong thái
của chủ nhân – một bần nho trong sáng. Vua mời cụ ngồi lên sập giữa để mình
đứng vấn an thầy. Cụ giật mình:
– Tâu bệ hạ đâu lại có thể như thế được. Đạo thầy là nặng, song phép nước cao
hơn, xin hoàng thượng cho lão phu này được đứng hầu! Người ngoài trông vào sao
tiện ạ!
Nhà vua nhẹ nhàng:
– Thưa tôn sư, họ đã biết mục đích của trẫm hôm nay rồi. Tôn sư cho phép đệ tử
ngồi chung là đã quá lắm rồi.
Nói xong, nhà vua đỡ cụ xuống cùng ngồi đàm đạo. Vua hỏi thăm sức khoẻ và
đời sống của thầy cùng gia đình, xin xem những bài thơ của thầy làm khi nhàn
rỗi ở chốn thôn dã. Khi người nhà của cụ giáo dâng trầu nước chỉ đứng ở sân
dưới thềm, chuyển qua các thị vệ dâng lên cụ giáo và nhà vua.
Vua Hiến Tông lại khoát tay:
– Thôi để họ mang thẳng lên đây, chắc họ cũng muốn gần vua một chút. Âu cũng là
cái lộc của lão tiên sinh đây!
Thưởng thức chén trà ngát hương sen đồng nội, nhà vua nói với các quan theo
hầu:
– Trẫm cho các ngươi lui! Chiều nay trẫm không dùng “ngự thiện”, trẫm xin với
lão tiên sinh cùng gia đình ăn bữa cơm quê. Trẫm muốn được ngồi chung mâm với
thầy cũ cho thoả tình thầy trò, chắc lão tiên sinh cho phép.
Cụ giáo nghẹn ngào:
– Xin bái tạ đức vua! Thánh chỉ đã truyền, thần xin vâng mệnh!
Bữa cơm thầy trò chiều hôm đó diễn ra thân mật. Các con cụ đứng hầu từ xa
ngắm thầy trò nhà vua đối ẩm với thứ rượu nếp quý quê nhà hương thơm sực nức,
nghe thầy trò nhà vua vừa ăn vừa ngâm nga thơ phú. Cụ Châu Khê có lẽ còn vui
hơn cả nhà vua, bởi lẽ là ông có học trò ở ngôi tôn quý nhất nước vẫn mực thước
thuỷ chung giữ đạo nghĩa thầy trò. Ông càng hài lòng vì học trò cũ của ông dẫu
ngồi trên ngai vàng vẫn không quên gốc.
Nhà vua đặc biệt thưởng thức món canh cua quê kiểng, bất giác nói với cụ
Châu Khê:
– Thầy cho con ăn một bát canh này thật là một niềm hạnh phúc. Hương vị cua
đồng quê nhà ít có thức ăn nào sánh tày, quả là ngon.
Trích từ nguyenhoangsaigon
