TIỀN TIP NHÀ HÀNG
Trong dịch vụ kinh doanh nhà hàng, thực khách cho tiền tip, qua đó để nói lời cám ơn sự phục vụ, thể hiện thông cảm giúp đỡ lẫn nhau,khiến cả 2 bên vui vẻ, hài lòng cùng mong muốn được gặp lại tương tự trong tương lai vì lòng hiếu khách và niềm đam mê nghệ thuật ẩm thực. Hơn thế nữa là thực khách ý thức về nghĩa vụ chia sẻ lợi tức xã hội đến người lao động chân tay yếu kém lợi tức.
Về loại tiền thưởng này quan niệm tích cực cho rằng tiền thưởng (tip) và phí dịch vụ (automatic gratuity, service charge) như là ý niệm chia hoa hồng(commission) về lợi tức trung gian trong mua bán thường tình.
Trái lại và tiêu cực hơn, xem tiền tip như tiền bị lấy xâu trong sòng bạc, hay là 1 thứ tiền cho vô căn cứ phải làm sau khi được hưởng lợi thay vì đưa trước để mưu cầu như tiền hối lộ(bribe).
Mọi người đều quan tâm và nghi ngại vấn đề này khi đi ăn nhà hàng để hành xử sao cho phù hợp lý và tình, về cả 2 phía nhà hàng và thực khách. Ở đây, cũng thử điểm qua văn hóa tiền tip trên thế giới ra sao.
- Ở châu Mỹ . Mỹ, Canada và Colombia thường tip cho nhân viên 15-20% , Argentina, Mexico, Nicaragua và Peru, với mức thưởng 10-15%.
- Ở Châu Âu, việc để lại số tiền tip 15-20% là không cần thiết và đôi khi bị coi là thiếu hiểu biết vì nhiều quốc gia trong Liên minh Châu Âu đã có luật quy định tiền thưởng.
Hà Lan tính tiền tip vào giá công bố của họ. Tuy nhiên, thông thường mọi người vẫn để lại một khoản tiền tip khoảng 5-10% để được phục vụ tốt, tiền tip được gọi là fooi trong tiếng Hà Lan.
Các quốc gia EU khác thường thêm phí dịch vụ vào hóa đơn bao gồm Cộng hòa Séc, Pháp, Hungary, Tây Ban Nha và Thụy Điển. Ở những quốc gia này, tiền tip không phải là thông lệ mà được coi là một hành động hào phóng để đổi lấy dịch vụ đặc biệt.
Áo, Ý và Nga, việc tip không được thực hiện thường xuyên nhưng mọi
người cũng thường hào phóng tip vì mức lương nhân viên phục vụ quá thấp. Một số nhà hàng ở Ý sẽ thêm coperto, nghĩa là "phí trang trải" vào hóa đơn, nhưng khoản tiền thưởng này không phải lúc nào cũng được chia sẻ với nhân viên, vì vậy nếu thực khách muốn tip ở Ý, hãy để lại tiền mặt để đảm bảo người phục vụ sẽ nhận được tiền tip.
Ở Đức, tiền tip được gọi là trinkgeld, có nghĩa là “tiền uống rượu”; như pourboire ở Pháp.
- Ở Đông Á và Nam Thái Bình Dương , các quốc gia ở Đông Á và Nam Thái Bình Dương không có nhiều văn hóa tip nên việc tặng tiền tip là điều không mong đợi, thậm chí có thể bị từ chối.
Trung Quốc, Myanmar, Singapore và Đài Bắc, tiền tip được coi là không cần thiết, tuy nhiên một số nhà hàng thời thượng ở Trung Quốc đang bắt đầu nhận tiền tip, vậy ai biết được tương lai sẽ ra sao?
Các quốc gia châu Á khác, như Nhật Bản và Nepal, tin tưởng hoàn toàn vào dịch vụ tốt chỉ đơn giản là một phần của cuộc sống, vì vậy tiền tip chỉ nên thưởng cho dịch vụ tốt. Ở Nhật Bản, thậm chí có thể bị từ chối tiền tip một cách lịch sự.
Do làn sóng du lịch tràn vào, các quốc gia như Campuchia, Indonesia, Thái Lan, Việt Nam và một số vùng của Thổ Nhĩ Kỳ đang trở nên cởi mở hơn trong việc nhận tiền tip, tuy vậy tiền tip vẫn không được coi là thông lệ, vì thế sẽ không sai lầm nếu bạn không để lại tiền tip. Ở Úc và New Zealand, cũng không mong đợi tiền tip nhưng sẽ đánh giá cao nếu làm khác đi, đó là một khía cạnh đẹp đẽ của văn hóa ẩm thực.
Theo Cục Điều tra Dân số Hoa Kỳ(United States Census Bureau) năm 2023 dân số Việt Nam tại Mỹ là 2.3 triệu. Viện Nghiên cứu Nhập cư (Institute for Immigration Research)cho biết có 8.900 nhà hàng Việt Nam ở Mỹ vào năm 2014 và con số này ngày càng tăng lên.
Ngành nhà hàng Hoa Kỳ đạt doanh thu 898 tỷ USD trong năm 2022, tăng 166,5 tỷ USD so với năm 2021.Con số này cho biết, riêng doanh thu từ hoạt động nhà hàng tại Mỹ mỗi năm, gấp đôi tổng sản lượng quốc gia Việt Nam(GDP) trong năm (2023).
Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia Mỹ NRA(National Restaurant Association’s)cho biết đại dịch COVID 19 đã gây sập tiệm trên 110,000 nhà hàng.
Biết rõ điều đó nên nhằm giúp hoạt động nhà hàng hữu hiệu Cơ quan Thuế vụ Mỹ IRS (Internal Revenue Service)vào năm 2012, quy đinh (by rules & regulations) tiền thưởng tự động(automatic gratuity) 18% như là phí dịch vụ(service charge) được ghi vào hóa đơn bàn tiệc có 6 thực khách trở lên bắt đầu từ tháng 1 năm 2014 trên toàn nước Mỹ. Với bản cập nhật này từ IRS, tiền thưởng tự động sẽ được tính vào tiền lương cố định của nhân viên và bị đánh thuế, khác với tiền tip truyền thống.
Như trên đã nói hiện tại có gần 10.000 nhà hàng Việt Nam trên đất Mỹ, nên thử khảo sát cách hoạt đông của 1 nhà hàng Việt Nam xem ra sao từ đó, có thể hình dung được người Việt hoạt động trong nghành này và thực khách mà đa phần là người Việt, đặc biệt nhân viên trong việc thụ hưởng được tiền tip hoặc phí dịch vụ(automatic gratuity)trong mưu cầu cuộc sống hạnh phúc. (Chuyện về nhà hàng lắm chuyện như trong phần 6 ở đây, click để đoc : Đứa con dâu)
Kinh doanh nhà hàng để hoạt động tốt chung quy tùy thuộc
:
- Thi hành luật pháp(sở thuế, sở vệ sinh, cứu hỏa...)
- Công luận( báo chí, đài phát thanh...)
- Chủ nhà hàng
- Nhân viên.
- Lương bỗng nhân viên.
3 mục sau quan trọng và quan trọng nhất là lương bỗng nhân viên.
1.Chủ nhà hàng
Tổ chức tổng quan của nhà hàng trung bình có 60 chỗ ngồi trở lên,
có parking lot...
Chủ nhân đầu tư khoảng $500.000, diện tích nhà hàng 5.000 sf (kể cả kho đông lạnh).
Cỡ này, hiện tại muốn hoạt động tốt, doanh thu tổng gộp(gross revenue) phải từ $120.000 mỗi tháng trở lên.
2.Nhân viên
Nhà bếp như bếp trưởng(chef cook) theo nhà hàng Mỹ thì phải có bằng cấp từ trường
dạy nấu ăn(culinary school), chứng chỉ sức khỏe...nhà hàng Việt chỉ giản dị là do bí quyết truyền thống(authentic tradition)như nấu phở, cùng các điều tương tự theo phong cách Á đông.
Nhân viên nhà hàng chia làm 2 bộ phận: giàn dưới bếp và giàn trên.
-Giàn trên: gồm manager kiêm host, cashier, waiter/waitress(chạy bàn), busboy(dọn bàn).
Manager và cashier hưởng lương cố định(fixed salary).
Waiter, waitress và busboy hưởng lương khoán(contract salary) .
Do nước Mỹ tôn trọng tự do dân chủ, coi trọng ý chí người dân nên có sự khác biệt về luât liên bang và tiểu bang về mức lương tối thiểu, dao động tùy tiểu bang, thành phố, nhưng tổng quát :
-Lương cố định dựa trên căn bản từ mức lương tối thiểu($15)và bổ sung theo thỏa thuận chủ nhà hàng và nhân viên
-Lương khoán từ $S6.75 và tiền tip
Số lượng nhân viên nhà hàng thông thường được dự tính theo doanh thu tổng gộp(gross revenue)của nhà hàng hàng ngày. Có nghĩa là nếu doanh thu :
- $500 thì phải có 1 nhân viên nhà bếp (cooker).
- $1000 thì cần 1 nhân viên chạy bàn(waiter/waitress)
Như vậy 1 nhà hàng trung bình, doanh thu tổng gộp mỗi ngày là $4.000 thì có khoảng 12 nhân viên.
3.Lương bỗng và tiền tip.
- lương cố định(fixed salary)
- lương khoán(contract salary) .
"Mấy ai biết được sự hy sinh mà nghề này đòi hỏi. Bên trong người đầu bếp là một thanh niên mất hết mọi thứ để thực hiện ước mơ. Ngày 12 tiếng, tuần 6 ngày, mất hết cả bạn bè, mất những khoảnh khắc bên gia đình, đám cưới, sinh nhật, những cuộc hẹn hò , sức khỏe và đôi khi là cả cuộc sống do những áp lực nghề nghiệp đòi hỏi. Ngay cả ăn, chúng tôi cũng phải ăn vội để kịp làm việc. Thành ra, nếu thức ăn có mang lên trể đôi chút, xin quý vị vui lòng cảm phiền...Để tâm hồn mỗi ngày hoàn thiện, vượt qua chính mình và cống hiến những điều tốt nhất cho mọi người, nhưng mấy ai thấy và hiểu được điều này. Vì nghệ thuật nấu nướng, cung cấp thực đơn cho mọi người, hạnh phúc cho tất cả. Chúng tôi có mặt nơi đây."
Theo Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia Mỹ(NRA) thì nhân viên phục vụ nhà hàng hiện tại có 25% người Hispanic, 13% người da đen, 7% người da vàng… Ở Mỹ, dân lao động nông nghiệp(farming)và chạy bàn trong nhà hàng(waiter/waitress), thu nhập lương khoán thấp hơn cả.
Nhà hàng nói chung, nhất là nhà hàng của người Việt làm chủ, để hoạt động chân chính và hữu hiệu, tuân thủ luật pháp, tránh dư luận không hay ... nên set up tính tiền rõ ràng trong hóa đơn ăn uống(bill receipt):
- Thức ăn
- Thuế.
- Phí dịch vụ
- Tip
- Phí dịch vụ 18% áp dụng cho 6 thực khách trở lên.
Tiền phí dịch vụ thường được chủ nhà hàng trả thẳng cho nhân viên có lương cố định, và có thể nhận hằng ngày hay cuối tháng, do thỏa thuận giữa chủ nhà hàng và nhân viên, để tiện lợi. Nhân viên chạy bàn(waiter/waitress))không nhận được từ khoản tiền này, mà chỉ được hưởng tiền tip. Ví dụ, hóa đơn Phở Hà Nội gây tranh cãi:
Hóa đơn ghi :
Thức ăn: $49.50 .
Thuế: $ 4.52 .
Phí dịch vụ: $8.91
Tổng cọng hóa đơn: $ 62.93.
Tính phí dịch vụ là không đúng quy định. Click:Chủ nhà hàng giải thích.
Dưới 6 thực khách, không được tính phí dịch vụ(service charge), chỉ được phép ghi tiền tip.
- Tiền tip áp dụng cho 1 người trở lên, không bắt buộc và tùy hảo tâm của khách trong khoảng 15%-20%. Thực khách khi nhận bill thanh toán, sẽ ghi số tiền cho tip trên bill và nhà hàng cọng thêm tiền này khi thanh toán. Hiện tại nhân viên chạy bàn tuy hưởng lương khoán, nhưng công nhật tính, nhờ tiền tip, tính ra cũng được hưởng trên $20/giờ.
Vừa qua(Thursday, September 21, 2023), báo chí truyền thông đã lưu tâm đến tiệm phở Hà Nội tại South Bay, Cupertino, California về những đều bất lợi đã nói ở trên.
Để xây dựng cọng đồng thăng tiến(enrich our community), để mai thức dậy còn thấy vui, nên để ý đến câu dưới như là tâm nguyện của chủ nhân, nhân viên nhà hàng và thực khách trong sự hiểu biết, tin cẩn, tôn trọng, khoan thứ và thương yêu:
Uống ít ít kẻo say, rộng lượng cho nhiều nhiều.
Drink Responsibly Tip Generously .
Hoang Dung
