Thanh niên Quốc nội bất ngờ

kỷ niệm Quốc Khánh Việt Nam Cộng Hoà

26/10/1956 - 26/10/2016

Từ đôi mắt bò

Trong hầu hết các vụ quan chức địa phương đến từng nhà tịch thu tiền cứu trợ, với lý do để chia đều cho tất cả mọi người, có một tình tiết đáng chú ý: hầu hết những người bị thu tiền đều bất bình nhưng đành im lặng chấp nhận. Tình tiết này gợi lên nhiều suy nghĩ, đặc biệt rằng quan chức địa phương ở Việt Nam đã trở thành loại cường hào ác bá từ bao giờ, mà không ai dám phản đối công khai.

Hai tiếng nhân dân giờ âm vang xót xa và chịu đựng. Họ là tầng cuối cùng trên đất nước này, bị dẫm đạp, bị tước đoạt mà không hề dám cất lên một lời phản kháng. Số phận con người hèn mọn như ngọn cỏ trong đất nước mà nơi nào hai tiếng nhân dân cũng được đọc lớn, kẻ hoa. Tự nhiên, tôi nhớ đến con bò thoi thóp sống trong mùa bão lụt vừa qua ở miền Trung.

Trong trận lụt kinh hồn táng đởm trung tuần tháng 10/2016, Quảng Bình gánh chịu những đau thương không bút mực nào tả xiết. Những con số đếm giản đơn cho biết cả ngàn ngôi nhà ngập đến nóc, ruộng vườn hoa màu chìm trong biển nước. Gà vịt trâu bò chết lặng theo con nước dâng. Những con số đếm nhạt nhẽo nhưng căng phồng hàng ngàn câu chuyện về sống chết và phận người quẫy đạp để sinh tồn.

Trên các trang mạng xã hội. Người ta chuyền tay nhau bức ảnh vể một con bò, được chủ nuôi treo đầu cao khỏi mặt nước để không chết chìm, nhưng nước thì đã ngập đến mũi. Đây có thể là bức ảnh bao quát nhất, chỉ có cái đầu và đôi mắt tuyệt vọng, mệt mỏi của con vật, nhưng lại như nói hết, gào thét hết được trong thinh không về con người, về quê nhà, về nỗi đau và tương lai.

Không biết bức ảnh mờ nhạt, hay ánh mắt của con bò đã đục dần trong giờ phút hiu hắt của sự sống. Đôi mắt là người ta nhớ đến nhân vật phu kéo xe của Nguyễn Công Hoan. Người đàn ông mệt mỏi, kéo xe kiếm cơm qua ngày, thở dốc với từng ngày sống, mà nhà văn xứ Bắc Ninh mô tả rằng đôi mắt mờ đục, gượng sống như trái nhãn, không còn nhìn thấy tương lai.

Cũng cùng trong ngày tháng đó, thế giới chứng kiến một giải Nobel Văn Chương đến lạ, vì giải được trao cho một người chọn một đời hát rong ở Mỹ. Có không biết bao nhiêu là bất bình cũng như hân hoan trước sự kiện này. Thậm chí những người bảo vệ giá trị văn học, coi việc trao giải thưởng này như một sự sỉ nhục đối với giới cầm bút.

Vì sao Viện Hàn Lâm Thụy Điển lại có một quyết định bất thường như vậy? Tổng thư ký thường trực của Viện Hàn Lâm Thụy Điển là bà Sara Danius nói rằng Bob Dylan đã là người gợi nhớ lại thời kỳ thi ca Hy Lạp cổ, với những cách sáng tác và phổ biến thơ không khác gì các thi sĩ Homer và Sappho từ hơn 2500 năm trước”. Tạm gác lại các điều tranh cãi về đúng-sai. Điều mà Viện Hàn Lâm Thụy Điển quyết định, cho thấy những cái nhìn đột phá và ngẫu hứng. Nó xác định về các giá trị của nghệ thuật trí tuệ không có lằn ranh và định kiến. Sự sửng sốt của những người chứng kiến giải Nobel Văn Chương 2016, không chỉ là kết quả lạ lùng, mà có cả sự phát hiện về quan điểm của Ban tuyển chọn giải Nobel, mà tường chừng đã quá cũ mòn và bị câu nệ bởi các nguyên tắc, cũng như danh tiếng của chính mình.

Cùng một thế giới, cùng một thời gian. Con người ngoài kia mở ra những thách thức và tranh cãi về trí tuệ. Mở ra những lý luận mới về giá trị tinh thần và tương lai. Còn ở nơi đây, Quảng Bình quê chúng ta, người ta chỉ còn loay hoay và cuống cuồng nghĩ ra cách dùng một sợi dây để treo đầu, cứu sống một con bò.

Thật nghiệt ngã. Nước dâng cao ngập mái nhà. Ngập ruộng vườn và cuộc sống, lại khiến người Việt nghĩ nhiều hơn về số phận của mình.

Không phải thiên tai cố “cực đoan” mà mỗi ngày mưa lũ càng nhiều. Ngay trong các thành phố lớn, mưa chỉ cần kéo dài vài tiếng, nội thành đã không khác gì phố biển. Quảng Bình, Hà Tĩnh, Lào Cai, Cần Thơ, An Giang… khắp nơi đang đối diện với lũ lụt, sạt lở như chuỗi tin dữ của ngày phán xét.

Người dân Việt đang phải trả giá cho những gì mà họ không làm. Nỗi oan khiên này cay đắng biết dường nào. Từ năm 1993, người dân xã Xuân Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình đã kêu cứu khắp các nơi về chuyện Lâm trường Bố Trạch – do ai đó chống lưng, ban bệ nào bao che để cùng chia chác – đã tàn phá liên tục rừng đầu nguồn. Cả tỉnh Quảng Bình có diện tích tự nhiên 173,75km2, trong đó phần lớn rừng. Người dân đau xót kể lại rằng nơi đây ngày xưa chim muông khắp nơi, cổ thụ thì lớn đến mức 4-5 người chia nhau ôm mới hết vòng… nhưng Lâm trường Bố Trạch hủy diệt tất cả. Đến năm 2013 thì đợt lũ dầu tiên quét sạch mọi thứ do rừng không còn đã diễn ra. Thiên nhiên chết dần, mà con người đứng ra bảo vệ rừng cũng bị tấn công, bắt bớ. Tháng 12/ 2014, đã từng có những cuộc xung đột lớn giữa dân chúng và phía Lâm trường Bố Trạch, nhưng tiếng kêu của dân chúng không thấu được đến đâu cả.

Hôm nay lụt tràn về Hà Tĩnh, mà nguyên nhân chính là nhà máy thủy điện xả lũ vô trách nhiệm. Giải trình của chính Chi cục Thủy lợi tỉnh Hà Tĩnh cho biết, bởi mưa lớn cộng với nhà máy thủy điện Hố Hô xả lũ với lưu lượng từ 500 m3/s – 1.800 m3/s, hồ Bộc Nguyên xả 150-200m3/s… đã làm cho địa phương bị ngập lụt.

Chuyện nhà máy thủy điện xả lũ vô trách nhiệm, coi thường tài sản và mạng sống con người không còn là chuyện lạ. Ở Việt Nam, nơi đâu có nhà máy thủy điện là nơi đó có sự cố xả lũ. Lời trách yêu của Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Đặng Quốc Khánh với nhà máy thủy điện Hố Hô rằng “Xả lũ hết cỡ như thế dân không kịp trở tay”, cũng vô trách nhiệm không kém. Sống và chết của hàng ngàn con người ở Hà Tĩnh như vậy đó, chỉ được giải đáp bằng những lời vuốt ve nhau lấy lệ. Nỗi đau thì con người vốn đành cam chịu đã lâu. Có thể chôn kín trong lòng đến tận mộ sâu. May ra chỉ còn đôi mắt mờ đục và tuyệt vọng của con bò hôm nay, là để minh chứng cho cây độc đã đơm hoa kết trái, mà kẻ gieo xuống, không phải là dân lành.

Đôi mắt của con bò cố sống sót ở Quảng Bình hôm nay, sẽ đi vào lịch sử. Nó là bức tranh hiện thực đau nghiến, nhưng căng phồng những nỗi niềm mà người dân cũng đang loay hoay và cố sống sót như chính con bò của mình. Gần một thế kỷ sau, hình ảnh đôi mắt của một con người không tương lai của Nguyễn Công Hoan lại ám ảnh người xem, nhưng lần này còn thấp hơn nữa, qua số phận một con vật.

Con bò vô danh ấy thật may mắn. Vì nó có được người chủ tử tế và nghĩ đến nó. Còn hàng triệu con người Việt Nam khác đang đối diện với môi trường đang vào thảm họa, ai sẽ cứu họ trong một ngày mai đầy thảng thốt? Và tương tự những người dân sống sót qua thảm họa, lại bị tước đoạt cả phần cứu trợ của mình, sự chịu đựng của một dân tộc ngày càng sâu hoắm và khủng khiếp ấy, khi nào mới chạm đáy và người người tỉnh giấc?

 

Tuấn Khanh

@TKblog

TÔI GIẢI PHÓNG TÔI

Tin nhắn từ một người quen về vợ chồng chú em họ ở ngoài Bắc sẽ đến  thăm làm ông bà Thịnh vừa mừng vừa lo.  Mừng vì gặp lại người thân sau hơn hai chục năm trời xa cách.  Nghe nói chú em là là cán bộ trong ngành công an.  Chỗ người nhà, có gì cần nhờ cậy cũng yên lòng. Lo vì chẳng biết lòng dạ của người đã thấm nhuần chủ nghĩa cộng sản như thế nào.  Người em họ mà tuổi còn chạy nhẩy lúc nào cũng quanh quẩn bên ông chẳng biết có còn chút tình nghĩa gia đình hay lại khô cằn hơn một hòn đá vô sản.   

 

Ông bà Thịnh cùng là giáo chức của một trường trung học rất nổi tiếng ở Sài Gòn.  Ba người con được ông bà thu xếp đi ra khỏi nước trên một tầu buôn sang Hồng Kông mấy ngày trước khi những chiếc mũ cối của bộ đội cộng sản nhởn nhơ trên đường phố Sài Gòn.  Ông Thịnh lý luận với vợ dù cho cộng sản có khát máu đến đâu thì chắc cũng chẳng đụng chạm gì đến những người chỉ biết dậy dỗ bọn trẻ nên người.  Ông lẩm bẩm  “có chính chị chính em gì đâu”.  Bà Thịnh, trái lại, sợ đến tắt thở.  Qua báo chí, bà đọc tin tức bọn Khmer Đỏ giết đến gần một nửa dân số Miên mà đa số những người này chỉ phạm một cái tội là biết đọc biết viết.  Đã đến nửa tháng sau ngày Sài Gòn rơi vào tay những người cộng sản miền Bắc mà chẳng thấy máu lửa gì nên ông bà Thịnh cũng bớt lo.  Mấy “thằng 30 tháng 4” chạy lăng xăng như gà mắc đẻ trước cửa nhà nhưng đứa nào cũng còn chút lễ giáo của người Sài Gòn nên vai trò nghiêm nghị của nhà giáo vẫn được kiêng nể.  Vài lần chúng cũng gõ cửa hoạnh hoẹ về mấy người con.  Bà Thịnh cười xuề xoà nhỏ nhẹ:

          “Chúng nó dại dột đi theo bọn Mỹ, bây giờ chẳng biết sống chết ra sao.”

Bà nói với giọng buồn rầu nhưng vẫn không giấu diếm được niềm vui trong lòng vì được tin chắc chắn chuyến tầu đã đưa các con đến bến bờ bình yên.  Ông bà Thịnh quyết định không ra đi vì phải “tử thủ”, nếu chuyến đi của các con không thành mà trở về thì cũng có nơi ăn chốn ở.  Ông Thịnh mang những bài học binh pháp của cụ cố Tôn Tử  bên Tầu giải thích cho quyết định ở lại.  Phàm bất cứ việc gì có thế công thì cũng phải có đường thủ.  Dắt díu nhau đi hết mà phải quay trở về thì chẳng thà ra ngoài biển “làm mồi câu cá mập” còn hơn.  Bà Thịnh nghe có vẻ hợp lý nên cũng chẳng thiết tha gì với chuyện ra đi.  Hơn nữa họ hàng bà con, mồ mả tổ tiên tất cả còn ở miền đất Mỹ Tho trái ngọt cây lành.  Rứt ruột bỏ đi sao đặng.   Hình ảnh của những cuộc đấu tố ở miền Bắc làm cho nhiều người phải rùng mình khiếp sợ.  Cộng sản là máu và nước mắt, là chết chóc và thù hận.  Đằng sau của những vụ cướp chính quyền bằng bạo lực của các đảng cộng sản trên thế giới luôn luôn là những cuộc tàn sát tập thể, những trại tù khổ sai và cùng cực của đói khát bệnh tật.  Bà Thịnh biết vậy nhưng cũng không thể nào đành lòng ra đi.

Hai tuần lễ sau khi những đôi dép râu dẫm nát đường phố Sài Gòn, người dân của miền đất mưa nắng hai mùa vẫn chưa thấy được cái đòn thù của những người cộng sản phương bắc. Hôm nay ông bà Thịnh ăn mặc tươm tất, dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ đón vợ chồng chú em họ mà nghe đâu chú ấy cũng có vai vế trong ngành công an xã.  Ông bà Thịnh cũng không biết rõ người em họ làm to đến cỡ nào nhưng có tí hơi hướm vẫn hơn.  Bây giờ quyền hành trong tay những người có súng đạn.  Luật pháp là một sản phẩm nhiều khi có tiếng khóc nhưng cũng có lúc không nhịn được những trận cười đến đứt ruột.  Bà Thịnh sửa sọan những món đặc biệt miền Nam chỉ mong vừa lòng người em họ mà bà chưa một lần gặp mặt.  Bà là dân Mỹ Tho và lớn lên ở Sài Gòn.  Hầu hết dân thành phố chỉ nghe và hiểu lờ mờ về chủ nghĩa và những người cộng sản. Người miền Nam tính tình xuề xoà, chuyện gì xong rồi bỏ qua, ăn nhậu hôm nay không nghĩ đến ngày mai.  Bây giờ phải đối mặt với những người cộng sản cũng trở nên loạng quạng.   

Bà Thịnh đang nêm lại nồi nước lèo.  Món hủ tíu Mỹ Tho là món “ruột” của bà.  Nhiều người ăn xong chùi mép chưa sạch nhưng đã hẹn ngày tái ngộ.  Nghe tiếng gọi ngoài cửa đặc giọng miền Bắc, bà Thịnh chắc là khách đã đến.  Bà bật cười nghĩ đến ngày cưới, họ hàng bên ông Thịnh nói đặc một giọng “bắc chay”.  Nhiều chữ chẳng hiểu gì nhưng vẫn cứ phải vâng dạ cho qua chuyện.

Ông Thịnh mở cửa nhìn người đàn ông mặc bộ quần áo lính đã ngả mầu đang dướn người nhìn lên tầng ba nhà ông.  Người phụ nữ đứng bên cạnh dáng dấp quê mùa tay xách cái bị cói có vẻ nặng nề.  Ông Thịnh nói to, giọng mừng rỡ:

          “Hướng con chú An đây phải không?”

 

Người đàn ông không trả lời, chạy đến nắm tay ông khóc mếu máo:

 

          “Anh ơi, đến bây giờ anh em mình mới được gặp nhau.”

 

Ông Thịnh cầm áo kéo người em con ông chú vào nhà.  Người đàn bà đi sau có vẻ lấm lét.  Ông Thịnh nói to như để báo tin cho bà vợ dưới bếp:

          “Anh Hướng đây là con chú An.  Mới ngày nào anh em quấn quýt bên nhau.  Thế mà đã hơn hai mươi năm rồi.”

 

Vợ chồng Hướng nhìn bộ ghế bọc nhung đỏ thẫm, những đồ đạc trưng bầy trong phòng khách toàn là những hình ảnh xa lạ. Đã vài lần ông Thịnh mời khách ngồi, xem chừng như vợ chồng Hướng lại không dám nhưng rồi cũng rụt rè ngồi mấp mé trên làn vải nhung mịn màng.  Bà Thịnh từ dưới nhà bếp đi lên, tay bưng khay nước, cười tươi:

          “Anh chị Hướng dzô hồi nào dzậy?”

 

Không nghe ai trả lời.  Vợ chồng Hướng chắc không hiểu câu hỏi của bà chị người miền Nam.  Ông Thịnh nói:

 

          “Nhà tôi hỏi chú thím vào đây bao giờ đấy.” 

Vợ Hướng vội vã:

 

          “Thưa chị, chúng em vào đây cũng được ba ngày rồi ạ.  Lần mò hỏi thăm đủ chỗ mới tìm được nhà anh chị.”

 

Vợ Hướng nhìn bà Thịnh với nét sang cả của một giáo chức trung học như là ở một thế giới khác.  Bộ quần áo lụa mầu nâu đậm may thật khéo ôm gọn thân hình vừa bước qua tuổi trung niên cũng là một hình ảnh xa vời mà người phụ nữ cán bộ nông nghiệp chưa bao giờ mơ với tay tới.

Bà Thịnh nói như lấy lòng:

 

          “Mừng quá, anh em xa cách đã hai mươi năm mà còn được gặp nhau như thế này thì còn biết nói gì hơn.”

 

Hướng đứng bật dậy, hai tay đan chéo vào nhau thưa gửi thật cung kính:

          “Báo cáo anh chị, chúng em chỉ mơ có ngày được vào Nam.  Vào đây được gặp anh chị với cơ ngơi hoành tráng sang trọng như thế này thì chúng em mừng quá.  Thật phúc đức các cụ nhà mình để lại.”

 

Bà Thịnh rót chai Coca Cola vào hai cái ly sáng bóng mời khách:

 

          “Mời chú thím uống nước.”

 

Vợ chồng Hướng cũng đã nhìn thấy chai Coca Cola trên phố xá Sài Gòn nhưng vẫn chưa biết mùi vị chua ngọt ra sao.  Vợ Hướng uống một hớp to, ra chiều thích thú:

 

          “Gớm, của Mỹ có khác, mát mà lại thơm quá.  Ở đây cái gì cũng đẹp cũng thơm cả”

Bà Thịnh bật cười nhìn người phụ nữ  như đang lạc lõng ở một thế giới khác.  Ông Thịnh kéo Hướng sang ngồi bên cạnh hỏi han bà con ruột thịt và những người trong làng.  Hướng kê khai rành mạch người sống người chết, từng chi tộc, mỗi gia đình.  Ông Thịnh chăm chú nghe, thỉnh thoảng hỏi về những người mà ông còn nhớ được.  Nghe Hướng trả lời, nước mắt ông dàn dụa.  Ông xót xa nói như đứt hơi “khốn nạn quá”, “tội nghiệp quá”.  Giọng Hướng rầm rì như sợ tai vách mạch rừng, những người chết vì già yếu bệnh tật thì không nói làm gì nhưng cũng đã có người chết vì đói.

 

Vợ Hướng chỉ trỏ những đồ đạc bầy biện trong phòng khách, hỏi nhiều câu làm bà Thịnh phải lựa lời mà nói cho hợp tình hợp cảnh, đôi khi cũng không nhịn được cười.  Ánh mắt vợ Hướng như lạc lõng trước những vật dụng thường ngày của người dân miền Nam.  Cái đồng hồ chạy pin có con chim bay đi lượn lại “nhìn thích quá”.  Cái dàn máy âm thanh “cực hiện đại, cả tỉnh nhà mình chắc đã có ai nhìn thấy”.  Vợ Hướng xúm xít với nhiều câu hỏi.  Bà Thịnh mở máy, một bản “nhạc vàng” ca tụng vẻ đẹp của các cô gái đất Thần Kinh và cảnh mộng mơ của xứ Huế, “Một chiều lang thang bên dòng Hương giang, tôi gặp một tà áo tím…”.  Người phụ nữ cán bộ nông nghiệp cả đời chỉ đối mặt với “phân xanh phân bắc” thực sự rung động đã không kìm hãm được tư tưởng:

          “Bài hát của Ngụy hay thế cơ mà.  Bài hát của ta bên ấy thì chỉ toàn là hò với hét.”

Nói xong, vợ Hướng biết lỡ lời nhìn bà Thịnh thẹn thùng.  Hướng như ngồi phải lửa, vội chữa cháy cho vợ:

 

          “Thưa chị, ngày còn chiến tranh chúng em vẫn lén lút nghe nhạc vàng đấy.  Bài nào cũng tình tứ lãng mạn quá.”

Ông Thịnh nhìn vẻ mặt thèm thuồng của vợ Hướng, nói như vừa đủ nghe:

 

“Có một cái máy nhỏ bằng hai bàn tay để trên nhà của các cháu.  Để rồi tôi sẽ biếu chú thím.”

 

Vợ Hướng có vẻ kinh ngạc chỉ lên trần nhà:

 

          “Thế mấy cái tầng trên này cũng là nhà của hai bác cả đấy ạ.”

 

Bà Thịnh mau mắn nói:

 

          “Nhà này có ba tầng.  Chúng tôi xây cũng hơn chục năm nay rồi.”

Vợ Hướng như không tin ở tai mình nhưng cũng biết nói khéo:

 

          “Cơ ngơi của hai bác còn to hơn cả cái dinh ngoài đấy.”

 

Nói xong, vợ Hướng kính cẩn hai tay bưng một gói to bằng cái bánh chưng ngày Tết được buộc lạt kỹ lưỡng ngoài cái vỏ lá chuối khô, nói rất nhỏ nhẹ:

 

          “Chúng em có cân gạo nếp biếu hai bác.  Quà bánh nhà quê.  Xin hai bác nhận cho.”

 

Bà Thịnh nhìn cân gạo nếp trên bàn mà thương cảm cho cảnh nghèo của vợ chồng Hướng.  Chồng là công an xã, vợ là cán bộ nông nghiệp mà nghèo túng như vậy thì dân quê còn khổ sở đến thế nào.  Bà quay sang nói với chồng rằng cơm nước đãi đằng khách đã sẵn sàng.  Ông Thịnh nói trong nước mắt:

 

“Mời chú thím qua phòng ăn.  Cũng đến bữa rồi.”

 

Bà Thịnh cầm tay vợ Hướng kéo xuống nhà dưới.  Nhìn nhà bếp, từ cái nồi cái chảo cho đến những chai lọ xếp đặt đâu ra đó thật ngăn nắp và sạch sẽ, vợ Hướng như hoa mắt chẳng còn biết hỏi han thế nào cho ra đầu đuôi câu chuyện.  Bà Thịnh cũng biết người miền Bắc đói rách nghèo khổ nhưng lại chưa bao giờ có được những hình ảnh mà qua lời kể của Hướng thì cũng đã có những người họ hàng bên ông Thịnh đã chết vì đói.  Vợ Hướng đứng nhìn bà Thịnh sắp xếp những món ăn vào bát đĩa, muốn giúp một tay mà cũng chẳng biết phải làm gì.  Nhà bếp mà chỗ nào cũng sạch sẽ trắng bóng như lau như ly chứ chẳng thấy cái kiềng ba chân với nắm rơm nắm rạ chỗ nào. 

 

Món ăn thức uống đã được bà Thịnh bầy biện trên bàn.  Ông Thịnh đi vội lên trên lầu lấy chai rượu Johny Walker chẳng nhớ ai cho để dưới gầm bàn viết đã nhiều năm rồi.  Ông nhìn Hướng có vẻ ân cần:

 

          “Chú Hướng uống chút rượu cho vui.”

 

Hướng thấy chai “rượu ngoại” mắt sáng lên, vui ra mặt.  Anh công an xã cũng đã nhiều lần được mời mọc tiệc tùng đình đám nhưng cũng chỉ đến rượu trắng ngâm mấy cái rễ cây là cao nhất.  Nghe nói “rượu ngoại” thơm ngon lắm, hôm nay mới được đụng môi thì còn phải nói. 

Bà Thịnh bắt đầu giới thiệu các món ăn của người Sài Gòn.   Món gà xé phay với những đọt rau răm xanh mơn mởn.  Con cá lóc nướng trui vàng rộm xối mỡ hành thơm phức.  Ông Thịnh mời mọi người ăn.  Cũng bát cũng đũa mà sao vợ chồng Hướng có vẻ ngập ngừng.  Ông Thịnh mở chai rượu rót cho Hướng một ly.  Ông cũng rót cho mình một chút để Hướng có bạn rượu.  Ông gắp cho Hướng đầy bát thì bà Thịnh cũng vun đầy cho vợ Hướng.  Nhìn vẻ thèm khát của vợ chồng Hướng, ông bà Thịnh quá thương cảm nhưng cũng thấy vui vui.  Hướng nhắp một ngụm rượu, hai tay cầm cái ly trịnh trọng:

 

          “Đúng là rượu ngoại, thơm ngon quá sức.”

Ông Thịnh xởi lởi:

 

          “Chú uống đi.  Ở lại chơi với chúng tôi mấy ngày rồi đi đâu hãy đi.”

 

Vợ chồng Hướng như mở cờ trong bụng.  Ông bà Thịnh không cho ở lại thì cũng chẳng biết đi đâu.  Vài người làng gặp ngày hôm qua cũng chẳng ai mặn mà gì.  Ông Thịnh là chỗ máu mủ nên cũng hơn.  Vợ Hướng gắp một miếng cá to bỏ vào bát cho chồng cười nói:

 

          “Bộ đội ta không giải phóng được Sài Gòn thì đến bao giờ chúng em mới được gặp các bác.”

Bà Thịnh nhìn vợ Hướng như muốn đuổi ra khỏi nhà.  Giải phóng cái gì?  Người ta đang sống vui sống khỏe mà nay đặt mìn, mai pháo kích, từ ngoài Bắc mang súng đạn vào cướp của giết người mà giải phóng cái nỗi gì.  Vợ Hướng cũng không biết mình lỡ lời.  Người phụ nữ quê mùa làm cán bộ nông nghiệp suốt ngày cãi nhau vì bát lúa nắm phân được học tập phải hiến ngay cả thân xác mình cho Bác cho Đảng cũng không nghĩ và nhìn ra ngoài được những giáo điều được tôi luyện.  Đảng cho sống thì sống.  Đảng bảo chết thì cũng “hạ quyết tâm” tuân lệnh.

 

Trái lại, Hướng tuy chỉ là một anh công an xã cấp dưới nhưng lại giỏi lý luận.  Bất cứ chuyện gì lớn nhỏ, phải trái Hướng luôn phân giải nguyên do và kết cục của sự việc.  Vừa vào đến Sài Gòn, nhìn nhà cửa tầng cao tầng thấp xe cộ chạy đầy đường, dân chúng người nào cũng quần áo bảnh bao là Hướng đã biết ngay cả miền Bắc đã bị cái bộ máy tuyên truyền khắc nghiệt của chế độ cộng sản lừa bịp.  Nghe vợ nói đến hai chữ “giải phóng” mà anh chồng muốn lộn ruột.  Hướng tự tay rót rượu vào cái ly pha lê sáng bóng, nhấp một ngụm to rồi đủng đỉnh nói:

 

“Chẳng biết ai giải phóng ai đây.  Mình chui ra chui vào cái nhà gianh vách đất, ăn uống thì quanh năm chỉ có dưa khú với cà thâm, quần áo thì vá chằng vá chịt.  Nhìn cơ ngơi của các bác, thức ăn thức uống ê hề như thế này.  Cả miền Bắc bị lừa bịp bao nhiêu năm rồi.”

Hướng bắt đầu kể lể những oan khiên của người dân miền Bắc.  Nghèo túng, bệnh họan mà từ đứa trẻ con cho đến những cụ già ai ai cũng phải vác trên vai mình đủ loại bổn phận và nghĩa vụ.  Có vài cân gạo nếp giấm dúi ở xó bếp cũng phải lôi ra ủng hộ bộ đội đi B.  Không ủng hộ thì bị hành hạ đủ điều cơ khổ.  Mười người thì đến chín người bữa no bữa đói.  Đã có biết bao người chết vì đói nhưng nào có ai dám mở miệng kêu than.  Hướng say sưa kể chuyện với giọng điệu tức tối đến căm phẫn.  Mồm ngồm ngoàm thức ăn, ly rượu mới vơi quá nửa đã tự tay rót đầy nhưng vẫn say sưa nói như để trút đi những uất hận bị đè nén trong lòng từ nhiều năm qua.

 

          “Bác Phán nhà mình tháo cả cửa nhà làm hòm chôn cất những người chết đói ngoài đường hồi năm Ất Dậu thế mà cũng bị đội Cải Cách Ruộng Đất bắt ra ngoài đình làng đấu tố rồi mang đi chẳng biết chết mất xác ở đâu.”

Hướng nói huyên thuyên, không mạch lạc mà cũng chẳng có đầu đề, nhớ đến ai thì nói, chuyện vui chuyện buồn gì cũng nói cho hả hơi rượu.  Đột nhiên Hướng lắc đầu xuống giọng nói như tiếc rẻ:

 

          “Ông Tổng Thống Mỹ chẳng biết gì cả.”

 

Ông Thịnh giật mình, một anh công an xã mà tự nhiên lại có lời bình phẩm ông Tổng Thống Mỹ thì chắc là phải có chuyện để nói.

 

          “Chú Hướng nói sao?”

 

Hướng vội vã:

 

          “Thưa anh, ý là em nói cái hồi Mỹ bỏ bom ngoài ta đấy ạ.  Thay vì bỏ bom thì cứ mang đồ hộp, thuốc lá với lại quần bò áo phông mà đổ xuống thì bất chiến tự nhiên thành.  Dân mình đói khát quá.  Công an bộ đội cũng bữa có bữa không, quần áo rách rưới tả tơi.  Người nào cũng như con ma đói mà vớ được hộp thịt bò, điếu thuốc thơm của Mỹ thì chỉ quay ra giành giật bắn giết nhau thôi.  Quân ta mà đánh quân mình thì hai bác nghĩ xem còn có binh pháp nào hơn.”

Ông Thịnh cười tủm tỉm:

 

          “Sao hồi đó chú không viết cho ông Tổng Thống Mỹ cái thư.  Hiến cho ông ta cái kế ấy thì còn hơn cả Khổng Minh bên Tầu nữa đấy.”

 

Hướng nhắp vội ngụm rượu nói to:

 

          “Thưa anh, em không biết nhà ông ấy ở chỗ nào đấy chứ.  Em mà biết nhà cửa ông ấy thì đi mấy ngày đường em cũng đi.”

 

Ông Thịnh cười ngặt nghẽo về cái ý tưởng ngộ nghĩnh mà nghe ra lại rất có lý.  Đám bộ đội thèm khát đến nỗi giết nhau chỉ vì một bi thuốc lào.  Nhìn lên trời những cây thuốc lá Philip sợi vàng lơ lửng trên không thì chắc sự nghiệp giải phóng hay di chúc của ông Hồ cũng bay theo mây khói.  Bỏ súng, rã ngũ đạp lên nhau, chém giết nhau mà vồ vập hộp thịt bao thuốc.  Dân đánh với quân, bộ đội đánh với công an.  Thế là hết.  Có vậy mà ông Tổng Thống Mỹ nghĩ không ra!. 

 

Chai rượu vẫn còn quá nửa, Hướng với tay để ngay trước mặt như sợ ai giành giật mất.  Ông Thịnh nhìn, vẻ thương hại:

 

          “ Chú Hướng cũng uống rượu được đấy chứ.  Nhưng mà vậy đủ rồi.  Ngày mai ta lại tiếp tục.”

Hướng đã hơi ngà ngà say nhưng vẫn nghe rõ tiếng nói của ông anh họ là cái phao duy nhất cho vợ chồng Hướng bám víu nơi đất lạ.  Đĩa gà xé phay chỉ còn lại một gắp rau.  Con cá lóc nướng trui trơ bộ xương trên cái đĩa viền vàng choé.  Hướng lại khề khà về cái chiến lược “thịt hộp thuốc lá thơm” nghe ra như chuyện đùa mà nếu những hộp thịt bò thịt gà, những bao thuốc lá Philip của Mỹ cứ ùn ùn túa ra như mưa từ những cái máy bay B52 thay vì những quả bom ngàn cân thì cuộc chiến đã kết thúc không có máu đổ thịt rơi mà lại đỡ tốn phí biết bao.  Bộ đội hay công an, anh chị nào cũng đói lên đói xuống.  Mang cái chủ nghĩa Mác Lê ra mà gặm vừa đau răng mà bụng lại vẫn đói cồn cào.  Dân chúng thì đa số phải ăn độn khoai sắn, nhiều người phải ăn củ chuối cầm hơi.  Đám thương binh từ chiến trường miền Nam trở về uốn lưỡi kể lại cái vị ngon ngọt của hộp thịt hộp bánh và mùi thơm huyền hoặc của điếu thuốc lá Mỹ càng làm cho những con ma đói từ quân đến dân thèm thuồng và có một giấc mơ.  Đến ngày nào mới được cầm trong tay điếu thuốc lá sợi vàng như ông Hồ vẫn hút mỗi ngày?!

 

Ăn xong tô hủ tíu, húp cạn chút nước lèo ngon ngọt còn đọng lại trong đáy bát, vợ chồng Hướng lại còn được bà Thịnh mời ăn bát chè đậu đen.  Hướng thích chí hỏi bà Thịnh:

 

          “Thưa chị, nhà ta ngày nào cũng ăn uống như thế này sao”

Bà Thịnh nhỏ nhẹ:

 

          “Hôm nay có chú thím thì cũng bầy biện hơn ngày thường nhưng ở đây thịt cá khi nào cũng ê hề.”

 

Hướng nắm tay vung lên cao:

 

          “Thế mà cái loa phóng thanh ở làng cứ ông ổng suốt ngày đêm là dân miền Nam chết đói như rạ.  Cả miền Bắc bị lừa bịp.  Nói thật với anh chị chứ mà quân miền Nam ra giải phóng miền Bắc thì dân tình ngoài ấy chắc đỡ khổ hơn.”

 

Vợ Hướng mạnh dạn chen vào câu chuyện:

 

          “Người đói khát rách rưới lại đi giải phóng người ấm no dư dật như thế này.  Ngoài ấy ai cũng chộn rộn dành dụm mấy cái bát mẻ, vài cái giẻ rách mang vào Nam tiếp tế cho bà con họ hàng.  Những cái thứ đấy mang vào đây không có chỗ mà vất đi.  Rõ nỡm, tai quái ngược ngạo quá sức.”

Trời cũng đã sẩm tối, ông Thịnh dẫn vợ chồng Hướng lên tầng ba nơi phòng ngủ của cô con gái cả.  Vợ chồng Hướng loá mắt với đồ đạc và cách bầy biện phòng ngủ của cô gái đang độ tuổi xuân thì.  Những bình hoa lụa đủ mầu khoe sắc trong hương thơm của một loại nước hoa đắt tiền vẫn còn phảng phất đâu đây.  Ông Thịnh cầm tay Hướng chỉ vào phòng tắm:

 

          “Tắm rửa tất cả ở đây.”

 

Hướng nhìn chầm chầm vào cái bàn cầu trắng tinh chứa nước trong vắt ra vẻ xuýt xoa:

 

          “Đi nắng về mà sẵn cái chậu nước rửa mặt như thế này thì tha hồ mát.”

Ông Thịnh cắn môi không dám cười thành tiếng:

 

          “Ấy chết, cái đó là chỗ để ngồi lên thôi.”

 

Hướng ngạc nhiên cao giọng:

 

          “Thưa anh, ngồi lên để làm gì ạ”

 

Ông Thịnh nói khẽ như thì thầm bên tai Hướng:

          “Ngồi lên mà đi đồng như ở ngoài mình đấy.”

 

Nói rồi ông giảng giải “cứ việc đi vào đây, dùng cái cuộn giấy trắng này cho sạch sẽ rồi kéo cái nút này xuống là tất cả sẽ trôi đi”.  Ông vừa nói vừa làm những động tác cần thiết.  Vợ Hướng há hốc mồm, nói không ra tiếng:

 

          “Giời ạ, thế mà em lại cứ ngỡ là cái chậu rửa mặt đấy.”

 

Ông Thịnh không thể cười được nữa.  Ông cắn môi nhớ lại ngày xưa dân làng mình cũng chỉ có tầu lá chuối khô chứ nào ai mơ tưởng đến cuộn giấy trắng.  Ông thương hại cho những người họ hàng làng nước lúc nào cũng đói rách mà lại còn bị chủ nghĩa cộng sản kìm kẹp đủ điều.  Những con lật đật da bọc xương cả đời chỉ mơ đến bát cơm không độn khoai sắn đang khóc than cho thân phận nhục nhằn đau thương trước cảnh phồn vinh của thành phố vừa bị cưỡng chiếm.  Ông Thịnh dặn dò chỉ dẫn cho vợ chồng Hướng chăn màn rồi ngồi nán lại hỏi Hướng mấy câu về một người trong họ nghe đâu làm to lắm ở Hà Nội.  Vợ chồng Hướng cũng mù tịt chẳng biết đâu mà trả lời vì những người chóp bu trong đảng ông bà nào cũng dăm bẩy cái tên nên ai biết đâu mà mò.

 

Ông Thịnh khẽ đóng cửa đi xuống dưới nhà sau khi chỉ cho Hướng cách tắt bóng đèn trên trần nhà.  Vợ chồng Hướng thẫn thờ ngồi trên chiếc giường nệm nhìn quanh quẩn những đồ đạc quần áo của cô con gái đang thời chưng diện.  Mấy lọ nước hoa và những hộp son phấn trên chiếc bàn nhỏ cạnh giường ngủ là những gì quá xa lạ đối với vợ Hướng nhưng cái “đài” có hát cả băng to hơn hai bàn tay là nỗi thèm khát mong chờ của Hướng từ nhiều năm rồi.    Hướng nuốt nước bọt nói thầm vào tai vợ:

 

          “Lúc chiều bác Thịnh nói cho mình cái đài, chắc là cái này đây.”

 

Vợ Hướng nhìn cái “đài” nói như vừa ra ngõ vớ được vàng:

 

          “Mang cái này về thì cả làng đến mà ngó.  Gớm, người trong này sao họ lắm của thế.”

 

Hướng nhìn quanh quẩn trong phòng ngủ xem có gì “văn minh và hiện đại” hơn cái “đài” không phải là muốn khám phá những mới lạ nhưng để sắp đặt một toan tính ngay lúc ông Thịnh khép cửa đi xuống nhà dưới.  Vợ Hướng mở tủ nhìn mấy chiếc áo dài cười  nhẹ:

 

          “ Toàn những lụa là sang trọng, các chị lãnh đạo bên ta có mơ cũng không thấy.”

Nói xong, vợ Hướng lấy chiếc áo dài ướm thử vào mình như tắm gội trong hạnh phúc.  Chiếc áo cũng hơi dài nhưng cắt ngắn đi khâu lại mấy mũi là vừa thôi.  Vợ Hướng tuy hơi thiếu thước tấc nhưng được cái có làn da đẹp, mặc dù gần như ngày nào cũng phải phơi nắng đội mưa ngoài ruộng.  Nhìn chiếc áo dài hoa lá sặc sỡ     buông lơi bên người vợ quê mùa, Hướng cắn răng nhớ lại hình ảnh chỉ mới mâý ngày trước đây người đàn bà này còn gang mồm lên chửi “bọn đế quốc Mỹ” đã bòn rút đến tận xương tủy của người dân miền Nam để đồng bào ta ở miền Nam phải rách rưới đói khát chết đầy đường đầy chợ.  Hướng nuốt nước bọt thèm bi thuốc lào nói chậm rãi như đang phà nạm khói ra khỏi họng:

          “Xem có cái nào thích thì nhét vào bị nhanh đi. Lấy vài cái thôi, không khéo các bác ấy biết đấy.”

Vợ Hướng cầm lọ nước hoa nhỏ bằng ngón tay cái ngửi hít hà. Hướng như ngồi phải lửa:

 

          “Ngu thế, các bác ấy ngửi thấy mùi nước hoa thì có mà mặt mo.”

Vợ Hướng nghe chồng, thấy có lý nên để lại chỗ cũ. Hướng nhỏ nhẹ như an ủi vợ:

 

          “Thích thì sáng mai xin bác gái.”

 

Sau gần hai giờ đồng hồ lục lọi từ cái gương cái lược trên bàn đến những đôi giầy xếp hàng dưới gầm giường, vợ chồng Hướng thầm thì ra chiều tương đắc, vui ra mặt.

 

Hướng tắt đèn giục vợ đi ngủ.  Vợ Hướng vừa ngả lưng trên tấm nện trải khăn giường trắng tinh đã thảng thốt kêu:

“Ối giời ơi, êm ái mà lại thơm lừng.  Long sàng của vua cũng đến như thế này thôi chứ chẳng hơn.”

Hai vợ chồng để nguyên quần áo bụi bặm nằm dài trên giường. Hướng khẽ đập vào lưng vợ, thở dài.  Chỉ mới vừa bước một chân vào đời sống của người dân miền Nam mà đã như thế này rồi.  Nhiều lần một mình ở trụ sở công an xã, Hướng đã  mở đài “ngụy” nghe những chương trình ca nhạc, văn học một cách say mê và nhen nhúm lên một khung cảnh tự do ấm no của người dân miền Nam.  Con người ta đói rách ốm đau mà lại bị kìm kẹp trong cái nanh vuốt của một thể chế độc tài đảng trị thì không thể nào có những suy tư khai phá về tình yêu người, yêu đời như vậy.  Thân mình đang nằm dưới cái đe ngàn cân của chủ nghĩa cộng sản mà không biết cựa quậy để đứng lên.

 

Buổi sáng nghe tiếng gõ cửa của ông Thịnh thì Hướng vẫn còn đang vật lộn với cơn thèm thuốc lào.  Sau cả một lúc lâu tập tành cách sử dụng phòng tắm với những vật dụng hoàn toàn xa lạ, Hướng có cảm tưởng như đã đổi đời nhưng cái mùi huyền hoặc của khói thuốc lào vẫn vất vưởng đâu đây.  Ông Thịnh ân cần hỏi han:

 

          “Sao , lạ giường lạ chiếu có ngủ được không?”

Hướng chưa kịp trả lời thì vợ đã nhanh nhẩu:

          “Chúng em cứ như lên tiên đấy bác ạ.”

 

Hướng lườm vợ vì câu nói hớ hênh, vội làm mặt nghiêm:

 

          “Thưa anh, em vẫn không thể nào lý giải được tại sao người miền Nam lại không ra giải phóng chúng em ngoài ấy.”

 

Ông Thịnh không có câu trả lời.  Chuyện “chính chị chính em” là những cái gì dã man tàn bạo và rất nhiều khi ngu đần, mình chỉ là một người mù qườ quạng trong đêm tối.  Ông nhỏ nhẹ mời vợ chồng Hướng xuống nhà dưới ăn sáng.  Vợ Hướng vai đeo cái bị cói, tay phải nắm chặt hai cái quai bị như sợ trộm mất của.  Hướng khoác chiếc ba lô có vẻ như còn mới đựng vài bộ quần áo lính cũ mèm và mấy vật dụng lỉnh kỉnh, tưởng rằng là những thứ hiếm qúy nhưng ở đây vứt ra đường không ai nhặt.  Ông Thịnh nhìn hai vợ chồng Hướng như sắp sửa lên đường tiếp tục chuyến đi thăm họ hàng nội ngoại trong Nam.  Ông đi vào góc phòng lấy cái “đài có hát băng” đưa cho Hướng bảo mang về mà nghe cho đỡ buồn.  Hướng run run cầm trong tay chẳng biết nói lời cám ơn mà chỉ sợ giấc mơ bay đi mất.  Vợ Hướng vui ra mặt, chỉ mấy ngày nữa là cả làng sẽ kéo đến đầy nhà nghe nhạc vàng của miền Nam.  Người nào nghe nhạc vàng thì còn sợ chứ Hướng là công an xã thì ai đụng đến.  Vợ Hướng muốn xin mấy cái quần áo nhưng lại sợ nhỡ mà mấy cái áo “tự biên tự diễn” trong bị cói lòi ra thì còn mặt mũi nào.     Tại sao cái loa phóng thanh của Nhà Nước ngày đêm ra rả bên tai là người dân miền Nam bị Mỹ Ngụy bóc lột đến xương tủy mà nay đất nước thống nhất chẳng thấy có đến một người chạy ra ngoài miền Bắc đề tìm cơm no áo ấm.  Nhưng xó xỉnh nào của Sài Gòn cũng có người miền Bắc lê la bòn nhặt từ cái áo rách cho đến cái nồi méo mó. 

 

Bữa ăn sáng không có những tiếng nói lanh chanh của vợ Hướng và ông chồng thì lại trầm tư ra chiều suy nghĩ, vẻ mặt coi bộ nghiêm nghị.  Chân phải Hướng đè lên chiếc ba lô để dưới gầm bàn ăn, tay cầm đũa ngập ngừng gắp những lát lạp xưởng đỏ au.  Hướng cầm ly cà phê sữa trong lòng hai bàn tay nói như vừa đủ nghe:

 

          “Thưa anh chị, chúng em từ làng mình vào đây kính thăm anh chị mà lại được anh chị thương thế này thì thật quả là một đại phúc.  Chúng em mừng rỡ nhìn thấy anh chị sung túc giầu có nhưng vẫn ân cần với họ hàng nghèo khó.  Thật chúng em chẳng còn biết nói gì hơn.”

Hướng chưa dứt lời thì bà Thịnh đã cầm chiếc nhẫn vàng dúi vào tay vợ Hướng:

 

          “Thím cầm lấy chút đỉnh về mua quà cho các cháu.”

 

Vợ Hướng gần như tắt thở.  Cái nhẫn vàng đeo ở ngón tay áp út là nỗi mộng mơ của người cán bộ nông nghiệp đã nhiều năm ăn độn khoai sắn nhưng lại biết cân đo đến từng hột thóc ủng hộ chiến sĩ đi B.  Hướng nhìn chiếc nhẫn vàng, chân phải vẫn đè chặt trên chiếc ba lô nóí thay vợ:

          “Anh chị cho chúng em nhiều quá.”

Bà Thịnh nhanh nhẩu:

 

          “Để tôi đưa thím lên lấy một ít quần áo của con Hai.  Cháu nó cũng không cần đến nữa.”

 

Đến bây giờ vợ chồng Hướng mới nhớ đến mấy người con của ông bà Thịnh đã “trót dại đi theo bọn Mỹ Ngụy”.  Vợ Hướng đi theo bà Thịnh lên trên lầu.  Một lúc sau ôm xuống một mớ quần áo đủ mầu sặc sỡ.  Ông Thịnh cũng cho Hướng đôi giầy và mấy bộ quần áo của anh con trai lớn.  Vợ Hướng mân mê chiếc nhẫn vàng nói cười rộn ràng.

Sau một lúc lâu chuyện trò, Hướng đứng lên tay nắm chặt quai chiếc ba lô nói ra vẻ nghẹn ngào:

 

          “Thưa anh chị, chúng em từ làng mình lặn lội vào đây thăm anh chị.  Nhờ hồng phúc tổ tiên, anh chị mạnh khoẻ mà lại còn giầu sang như thế này thì chúng em rất lấy làm mừng và hãnh diện.  Anh chị lại còn cho chúng em và các cháu đủ thứ.  Nhờ ơn anh chị mà chúng em thật sự đổi đời.  Chúng em xin phép anh chị về lo cho các cháu vài việc rồi lần sau chúng em vào sẽ quấy quả anh chị.”

          Bà Thịnh muốn giữ khách chỉ vì chút máu mủ bên chồng nhưng sao mà chuyện trò với mấy người bên kia nhiều khi cũng thấy tắc họng.  Bà nói ra vẻ ân cần:

 

          “Chắc chú thím cũng còn nhiều nơi phải đi thăm nom, thôi vậy lần sau thì ở chơi với chúng tôi lâu hơn.”

Vợ Hướng nhanh nhẩu:  

 

          “Thưa chị, bên họ ngoại các cháu có mấy người ở thành phố Biên Hoà cũng là ông bác bà cô cả.  Chúng em tranh thủ đến chào hỏi cho phải đạo.”

 

Ông Thịnh kéo Hướng ra ngoài phòng khách thầm thì dặn dò việc hương khói mồ mả tổ tiên.  Ông móc túi đưa cho Hướng cái đồng hồ mầu vàng chói chang như để trả công.  Ông nắm tay Hướng giọng sụt sùi:

          “ Thôi thì mồ mả tổ tiên ngoài đấy nhờ chú thím chăm nom chứ còn biết trông cậy ai.”

 

Ông bà Thịnh đưa vợ chồng Hướng ra trước cửa nhà gọi một chiếc xích lô đạp đón xe đi Biên Hoà.  Sau khi trả tiền cho người đạp xe, ông nói như khóc:

 

          “Thế nào cũng có ngày tôi ra ngoài ấy thăm bà con họ hàng mình, mồ mả tổ tiên còn cả đấy.”

 

Chiếc xe từ từ lăn bánh một cách nặng nhọc.  Ông bà Thịnh đứng trông theo cho đến lúc quá tầm mắt.  Ngồi trên xe, Hướng nắm chặt bàn tay vợ đeo chiếc nhẫn vàng, mắt nhìn lên những toà nhà cao tầng hai bên phố.  Hướng nghĩ đến mấy bộ quần áo chắc là “hàng ngoại”, đôi giầy đen bóng và nhất là chiếc đồng hồ mầu vàng chói chang đang nằm trong chiếc ba lô.  Vợ chồng Hướng đã thực sự đổi đời.  Bất chợt anh công an xã lẩm bẩm:

     “Giá mà người trong này ra giải phóng ngoài ấy mới đúng. Thôi thì… tôi giải phóng tôi.”

TRƯƠNG PHÚ THỨ